เมนู

พฤกษวิมานสิงอยู่ในไม้นั้น พูดเจรจาออกมาไม่เห็นตัว โลกบัญญัติเรียกว่าไม้พูดได้ จะเปรียบ
ฉันใด ดุจเกวียนบรรทุกข้าวเปลือกไว้ ที่จริงนั้นกระทำด้วยไม้หรอก แต่ว่าเอาข้าวเปลือก
บรรทุกไว้ เขาก็เรียกกันว่า เกวียนข้าวเปลือก ที่แท้เกวียนนั้นจะกระทำด้วยข้าวเปลือกหามิได้
และความนี้มีครุวนาฉันใด รุกิโข อันว่าต้นไม้นั้น อเจตโน หาเจตนาบ่มิได้ แต่ทว่าเทวดา
สิงอยู่ในไม้นั้นพูดเจรจา โลกก็พลอยบัญญัติเรียกว่าไม้พูดได้ อุปไมยเหมือนเรียกว่าเกวียนข้าว
เปลือกนั้น อนึ่งเล่า มหาราช ขอถวายพระพร มีครุวนาเปรียบประดุจบุคคลกระทำทธิให้
เป็นน้ำมันเปรียง ที่จริงก็เอาทธินั้นมากระทำก่อน เป็นน้ำมันเปรียงต่อเมื่อกระทำแล้ว แต่
เมื่อยังกระทำไม่แล้ว ก็เรียกว่ากระทำน้ำมันเปรียง ความนี้มีครุวนาอุปมาฉันใดก็ดี มหาราช
ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร ไม้นี้ก็ปานกันนั้นแล ด้วยเทวดาสิงอยู่ในไม้พูดออกได้
โลกก็บัญญัติเรียกว่าไม้พูดได้ ที่จริงไม้หาเจตนาบ่มิได้ จะเจรจาได้หาบ่มิได้ มหาราช ขอถวาย
พระพร เหมือนหนึ่งว่า บุคคลจะไปหาสิ่งของที่ต้องการ เที่ยวถามไปทุกถิ่นทุกบ้าน ได้ยินเขา
พูดว่าไม่มี ก็กลับมาบอกันว่าได้ยินเขาพูดว่าไม่มี โลกก็เรียกว่า ผู้นั้นไปหาไม่ได้ ที่จริงก็ได้ยิน
เขาบอกว่าไม่มีแล้วก็กลับมา ยถา ความนี้ครุวนาฉันใด มหาราช ขอถวายพระพร ความที่ว่า
ไม้พูดได้นี้ก็เหมือนกัน อนึ่งเล่า มหาราช ขอถวายพระพร โลกทั้งปวงเข้าใจกันอย่างไร
บัญญัติประการใด เข้าใจตามภาษาของตัวตามโลกสามัญฉันใดก็ดี สมเด็จพระพิชิตมารโมลี
ก็ตรัสพระสัทธรรมเทศนาตามภาษาโลกเจรจาร้องเรียกนั้น พระพุทธฏีกาสมเด็จพระมหากรุณา
จะได้เป็นสองหามิได้ พระองค์ตรัสไปตามวิสัยโลกพุดกันเข้าใจกันอย่างนั้น ขอถวายพระพร
สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรได้ทรงฟังก็สโมสรโสมนัสตรัสซ้องสาธุการว่า สธุสะ
พระเจ้าข้า ปัญหานี้พระผู้เป็นเจ้าช่างแก้เป็นอันดี โยมนี้จะรับเอาถ้อยคำจำไว้ในกาลบัดนี้
รุกขานัง เจตนาเจตนปัญหาคำรบ 3 จบเพียงนี้

ทวินนัง ปิณฑปาตานัง มหัปผลภาวปัญหา ที่ 4


ราชา

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน
ข้าแต่พระนาคเสนผู้ประกอบด้วยญาณปรีชา ภาสิตํ เจตํ ถ้อยคำนี้พระสังคีติกาจารย์เจ้าทั้ง
หลายกล่าวไว้ว่า ข้าพเจ้าทั้งสิ้นได้ยินมาแล้วว่า สมเด็จพระชินสีห์เจ้าบริโภคจังหันของนายจุนท์
ผู้เป็นบุตรแห่งช่างทองนั้น ครั้นฉันแล้วแต่นั้นมา สมเด็จบรมโลกนายก ก็ทรงทุพพลภาพเพียบ